حسابداري صنعتي به روش سيستم هزينه يابي سفارش كار

 

 

تعريف هزينه يابي :
محاسبه بهاي تمام شده كالاهاي ساخته شده و موجودي كالاي در جريان ساخت را هزينه يابي مي گويند.
براي محاسبه هزينه واحد هاي توليد شده، لازم است روش مشخصي براي جمع آوري هزينه ها وتخصيص آنها به سفارشات يا محصولات ساخته شده، وجود داشته باشد.

تعيين قيمت تمام شده محصولات :
براي تعيين قيمت تمام شده يك واحد محصول ،بهاي تمام شده كالاي ساخته شده بر تعدادتوليد تقسيم مي شود.
مؤسسات توليدي بر اساس نوع وماهيت عملیات توليدي يكي از دو روش زير را به كار مي برند.
1-روش هزینه يابي سفارش كار 2- روش هزینه يابي مرحله اي

1- روش هزینه يابي سفارش كار :
بسياري از شركتهاي توليدي ، محصولات خود را بصورت انفرادي و به تفكيك براساس نياز مشتريان توليد مي كنند. هر يك از توليدات متفاوت كه به طور جدا گانه ساخته مي شود «محصول سفارشي » نام دارد.
به طور معمول صنايعي چون ، مؤسسات پيمانكاري ،مؤسسات انتشاراتي ،مبل سازي ،هواپيما سازي، توليدات لوازم خانگي وماشين آلات ،از روش سفارش كار استفاده مي کنند.
روش هزینه يابي سفارش كار، بيشتر درمؤسسات توليدي قابل استفاده است ولي مؤسسات خدماتي وبازرگاني نيز مي توانند براي هزينه يابي خدمات محصولات خود از اين روش استفاده كنند.بسياري از مؤسسات خدماتي ،هر يك از مشتريان خود را به عنوان يك هدف هزينه در نظر مي گيرند و خدمات منحصر بفرد وجداگانه اي را براي هريك از آنان ارائه مي دهند.

تعريف هزینه يابي سفارش كار:مجموعه اي از قواعد و روشها يي براي جمع آوری ،تشخیص ،ثبت و تخصیص هزینه های تولید و همچنین تفكيك سفارش ها در فرآیند تولید از نقطه شروع تا خاتمه عملیات توليدي مي باشد.
در اين روش هزينه هاي توليد هر سفارش به طور مجزا از ساير سفارش ها جمع آوري و ثبت مي شود. اسناد و مدارك مورد نياز در اين روش ،برگ درخواست مواد از انبار، كارت ساعت كار ، برگه ساعات کارکرد کارگران و كارت سفارش كار مي باشد.

كارت سفارش كار: از اين كارت جهت جمع آوري هزينه هاي مربوط به يك سفارش استفاده مي شود. در واقع جمع صورتهای هزینه هاي سفارش ، مانده حساب کنترل كالاي در جریان ساخت را تشكيل مي دهد.

كارت سفارش كار

شركت …
نام مشتري : … شماره سفارش : ….
نوع محصول: …. تاريخ شروع : ……
تاريخ تكميل : ….
مواد مستقیم دستمزد مستقیم سربار جذب شده
مقدار نرخ مبلغ ساعت نرخ مبلغ مبنا نرخ مبلغ

خلاصه هزینه های انجام شده : فروش ……..
مواد مستقیم …….. هزينه توليد ( …….)
دستمزد مستقیم ……..
بهای اولیه ……. سود نا ويژه ……..
سربار جذب شده …….. هزينه هاي عملياتي (……..)
جمع …….. سود سفارش …….

– مواد مستقیم : از روي نسخه برگ در خواست مواد از انبار به طور روزانه يا هفتگی نوشته مي شود.
– دستمزد مستقیم : از روي خلاصه اي كه از برگ ساعات کارکرد کارگران تهیه مي شود به طور روزانه يا هفتگی نوشته
مي شود.
– سربار جذب شده : سربار از پیش تعيين شده است كه براساس ساعات کار مستقیم ، دستمزد مستقیم و مواد مستقیم به كار
مي رود و یا سایر مبنا ها به سفارش تخصیص مي یابد .

در بعضی از کارت های سفارش كار ، هزینه هاي اداری وتشكيلاتي و توزیع و فروش نیز آمده است تا سود بر آوردی را به سادگی براي هر سفارش محاسبه كرد .
هر گاه كه كار سفارش به اتمام برسد ، كارت سفارش جمع زده مي شود ، اين جمع شامل مواد مصرفي واقعی ، دستمزد مستقیم واقعی و سربار جذب شده بر آوردی مي باشد. جمع اين اقلام ، قيمت تمام شده (هزينه توليد ) هر سفارش را نشان مي دهد.

مثال :
کارگاه تولیدی سپاهان مهر ازروش هزینه یابی سفارش کار استفاده می کند ، اطلاعات زیر مربوط به دریافت سفارش شماره 155 کالای الف از شرکت سامان می باشد که در تاریخ 1/5/86 شروع و در تاریخ 30/5/86پایان یافت.
مواد مصرف شده 200کیلو به نرخ هر کیلو 10000ريال
کار مستقیم تولیدی 90 ساعت به نرخ هر ساعت 50000ريال
سربار ساخت به مقدار 150%دستمزد مستقیم
هزینه های اداری وتوزیع وفروش به ترتیب 20% و30% بهای اولیه
بهای فروش20000000ريال

مطلوبست: تهیه برگ هزینه سفارش کار و تعیین سود وزیان حاصل از فروش سفارش

كارت سفارش كار

شركت سپاهان مهر
نام مشتري : شرکت سامان شماره سفارش : 155
نوع محصول: کالای الف تاريخ شروع :1/5/86
تاريخ تكميل :30/5/86
مواد مستقیم دستمزد مستقیم سربار جذب شده
مقدار نرخ مبلغ ساعت نرخ مبلغ مبنا نرخ مبلغ
200

10000 2000000 90 50000 4500000 4500000 150% 6750000
خلاصه هزینه های انجام شده : فروش 20000000
مواد مستقیم 2000000 هزينه توليد ( 13250000)
دستمزد مستقیم 4500000 سود نا ويژه 6750000
بهای اولیه 6500000 هزينه های اداری 1300000
سربار جذب شده 6750000 هزينه های توزیع 1950000
هزینه های عملیاتی 3250000
جمع هزینه ساخت 50000 132 سود سفارش 3500000

2- هزينه يابي مرحله اي :
هزینه يابي مرحله اي در شركتهايي مورد استفاده قرار مي گیرد كه تولیدات به صورت انبوه و پیوسته باشد و بین مراحل توليدي و واحد هاي توليدي هيچ گونه تفاوتي وجود نداشته باشد. يعني محصولات از يكديگر قابل تفكيك نباشند و در حجم بالا توليد شوند .اين روش در صنایع شيميايي ،دارو سازي ، نفت ، ريسندگي و بافندگي ، صنایع کاغذ و پتروشيمي ، پلاستيك سازي و غيره مورد استفاده قرار مي گیرد.

هدف از طراحي روش هزينه يابي مرحله اي دست يابي به موارد زير است :
– جمع آوری هزینه های مواد ، دستمزد ،سربار هر مرحله از تولید توسط همان مرحله
– محاسبه بهای تمام شده یک واحد کالای ساخته شده در هر مرحله
– انتقال بهای تمام شده کالای ساخته شده یک مرحله به مرحله بعد ودر نهایت به انبار کالای ساخته شده
– تخصیص هزینه های کالای در جریان ساخت پایان دوره

جریان گردش محصول:
هزینه یابی مرحله ای از لحاظ جریان گردش محصول به سه نوع تقسیم می شود :
1- گردش محصول به صورت متوالی
2 – گردش محصول به صورت موازی
3- گردش محصول به صورت انتخابی

1- هزینه یابی مرحله ای به صورت متوالی : در گردش متوالی محصول عملیات مشابهی روی هریک از اقلام تولید شده انجام می گیرد. در این روش ابتدا هزینه های مواد ، دستمزد و سربار وارد مرحله اول می شود و پس از تکمیل به مرحله بعد منتقل می گردد و در انتهای مراحل ، پس از کامل شدن به انبار کالای ساخته شده ارسال می شود.

2- هزینه یابی مرحله ای به صورت موازی : در گردش موازی محصول برخی از عملیات ساخت به طور همزمان انجام
می شود ،سپس در مرحله نهایی جهت تکمیل و انتقال به حساب کالای ساخته شده با یکدیگر ادغام می شود.
در هزینه یابی مرحله ای معمولاً دوایر تولیدی ،در مرحله اول کل مواد لازم دوره تولیدی مورد نظر را مصرف می کند و در مراحل بعدی ، فقط با کار و سربار ارزش افزوده ایجاد می کنند ولی این موضوع عمومیت ندارد ممکن است ، در دوایر بعد نیز مواد مستقیم ویژه ای مصرف گردد .

3- هزینه یابی مرحله ای به صورت انتخابی: در گردش انتخابی با توجه به محصول نهايي مورد انتظار ، محصول از دوایر مختلفی عبور مي كند.مثلاً در يك کارخانه تهیه مواد پروتئینی ، ممکن است ارائه گوشت ماهي به بازار بدین ترتیب باشد كه قسمتی از ماهي هاي صید شده جهت بسته بندي ، از دایره توزیع به دایره بسته بندي ارسال شود . درحالی كه قسمت دیگر قبل از ارسال در دایره دیگر دودی شود و بقیه به دایره کنسرو سازي فرستاده و پس از آن بسته بندي شود.

حسابداري هزينه يابي مرحله اي ( مواد – دستمزد – سربار ):
در روش هزينه يابي مرحله اي عمليات ساخت محصول طي مراحل مختلف انجام مي گيرد . هر مرحله مسئوليت ساخت قسمتي از توليد رابه عهده دارد تا زماني كه محصول تكميل گردد. چنانچه به طور مثال ساخت محصول در 3 مرحله قالب گيري ، مونتاژ و تكميل انجام شود ، در ابتدا مواد در دايره قالب گيري مصرف مي شود و پس از عمليات قالب گيري ، محصول به دايره مونتاژ منتقل مي شود و پس از آن جهت تكميل ، محصول به دايره تكميل انتقال مي يابد.

ثبت هاي لازم در هزينه يابي مرحله اي :

1-بابت خرید مواد: کنترل مواد ××
بانک /صندوق/ح پرداختنی ××

2- بابت صدور مواد مستقيم : كالاي در جريان ساخت – مرحله ××
كنترل مواد ××

3- بابت صدور مواد غير مستقيم : كنترل سربار ساخت ××
كنترل مواد ××

4- بابت ثبت دستمزد : كالاي در جريان ساخت – مرحله 1 ××
كالاي در جريان ساخت – مرحله 2 ××
كالاي در جريان ساخت – مرحله 3 ××
كنترل حقوق ودستمزد ××

5- بابت سربارجذب شده : كالاي در جريان ساخت – مرحله 1 ××
كالاي در جريان ساخت – مرحله 2 ××
كالاي در جريان ساخت – مرحله 3 ××
كنترل سربا ساخت ××

گزارش هزینه تولید:
براي اینکه ،ثبت های دفتر روزنامه به طور مناسب و صحیح انجام گیرد، باید هزینه های هر مرحله را جدا گانه ، به تفكيك عوامل هزينه (مواد – دستمزد – سربار ) طبقه بندي نمود. هم چنین هزینه های انتقالی و موجودی كالاي در جریان ساخت هر مرحله و قیمت تمام شده هر واحد آن به تفكيك هزینه محاسبه مي گردد. براي این كار باید گزارش هزینه در چند گام تنظیم شود.

گام 1- خلاصه گزارش فيزيكي آحاد محصول (جدول مقداري توليد )
گام 2- محاسبه معادل آحاد تکمیل شده
گام 3- خلاصه جمع هزینه های منظور شده به تولید ، که مجموع آن به حساب کالای در جریان ساخت منظور می گردد.
گام 4- محاسبه هزینه های هر واحد به تفکیک عوامل هزینه
گام 5- تخصیص هزینه ها به واحد های تکمیل شده و واحد های در جریان ساخت
نکته : مواد ممکن است در نقاط مختلف تولید وارد دایره خاص گردد.
– اگر مواد خام در ابتدای فرآیند (خط تولید) به آن دایره اضافه گردد.بنابراین درجه تکمیل کالای در جریان ساخت از لحاظ مواد مستقیم صفر درصد است .
– اگر مواد خام در طی فرآیند ( اواسط خط تولید ) به آن دایره اضافه گردد بستگی به کالای در جریان ساخت دارد .

مثال :
شرکت تولیدی خوزستان از هزینه یابی مرحله ای استفاده می کند ،اطلاعات مربوط به دایره الف خرداد سال جاری به شرح زیر است.
واحد های اقدام به تولید 80000
واحدهای تکمیل شده و انتقال یافته 70000
کالای در جریان ساخت پایان دوره :
از لحاظ هزینه تبدیل 50%
مواد مصرفی 5600000
دستمزد مستقیم 3000000
سربار 2250000
جمع 10850000

مطلوبست: تهیه گزارش هزینه تولید برای دایره الف

گام 1-جدول مقداری تولید:
شرح جریان فيزيكي
واحدها يي كه نسبت به تولید آنها اقدام شده 80000

تعداد واحد تكميلي وانتقالي 70000
كالاي در جريان پايان دوره 10000
جمع 80000

گام 2- محاسبه معادل آحاد تكميل شده:
شرح مواد اوليه مستقیم دستمزد و سربار (تبدیل)
كالاي تكميلي و انتقالی 70000 70000
كالاي در جریان ساخت پایان دوره :
مواد (100%×10000) 10000 _
تبديل (50%×10000) – 5000
80000 75000
گام3 و 4- هزينه هاي منظور شده به توليد:
شرح مواد اوليه دستمزد مستقیم سربار ساخت جمع
هزینه هاي جاری 5600000 3000000 2250000 10850000
÷ ÷ ÷ ÷
معادل آحاد تكميل شده 80000 75000 75000 –

قيمت تمام شده يك واحد 70 40 30 140

گام 5- نحوه تخصيص هزينه:
شرح محاسبه جمع

كالاي تكميل شده و انتقال یافته (140×70000) 9800000

كالاي در جریان ساخت پایان دوره :
مواد (100%×70×10000) 700000
دستمزد (50%×40×10000) 200000
سربار ساخت (50%×30×10000) 150000
1050000
جمع هزینه هاي تخصیص یافته 10850000

ثبتهاي عمليات انجام شده دايره الف در دفتر روزنامه:
كالاي در جريان ساخت – دايره الف 5600000
كنترل مواد 5600000

كالاي در جريان ساخت- دايره الف 3000000
كنترل دستمزد 3000000

كالاي در جريان ساخت – دايره الف 2250000
كنترل سربار 2250000